Hayat Pahalılığı ve Enflasyon

Enflasyon, hayat pahalılığı günümüzde sıkça karşımıza çıkan kavramların başında gelir. İfade bakımından birbirine yakın olacak şekilde kullanılmaları sebebiyle karıştırılsa da aslında aynı anlama gelmemektedir.
Hayat pahalılığı, nüfusun veri bir sosyal kesimine ait ortalama bir aile tarafından belirli bir dönem boyunca fiili olarak tüketilen tüketim mallarının parasal değeridir. Yani hayat pahalılığıyla anlatılmak istenen şey alım gücümüzün pazardaki fiyatlar karşısında daha yetersiz, düşük kalmasıdır. Gelirimizle önceden alabildiğimiz kadar şu anda mal ve hizmetleri satın alamıyorsak bu bize yoksullaştığımızı gösterir.
Enflasyon, fiyatlar genel düzeyinin etkili bir şekilde devamlı yükselmesi nedeniyle paranın sürekli olarak değer kaybetmesi ve bunun sonucunda da satın alma gücünün düşmesidir. Fiyatlar genel düzeyi ise piyasadaki mal ve hizmetlerin belirli bir aylık ya da yıllık dönemdeki ortalama fiyatlarıdır. TÜİK enflasyon oranını belirlerken iki endeksten yararlanıyor. Bunlar Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) ve Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE)’dir. TÜFE hesaplanırken hane halkının tükettiği mal ve hizmetlerin fiyatlarındaki değişim ölçülüyor. Hane halkının yaptığı tüketim harcamaları içinde en fazla paya sahip mal ve hizmetleri TÜFE hesaplamasındaki sepete alıyor. Sepetteki mallar gıda, giyim, sağlık, ulaştırma harcamalarıdır. Üretici Fiyat Endeksinde ise, Tarımda: Tarım, avcılık, ormancılık; Sanayide: Madencilik, taş ocakçılığı, imalat sanayi, elektrik, gaz ve su sektörleridir. İnşaat, toptan ve perakende ticaret, otel ve lokantalar, ulaştırma, depolama, haberleşme, mali aracı kuruluşların faaliyetleri, eğitim, sağlık işleri ve sosyal hizmetler ÜFE’nin hesaplanmasında yer almayan sektörlerdir. TÜİK’in Kasım ayına ilişkin açıkladığı istatistikler şu şekildedir: TÜFE 2020 yılı Kasım ayında ekim ayına göre %2.30, 2019 yılının Aralık ayına göre %13.19, 2019 yılının kasım ayına göre %14.03 ve on iki aylık ortalamalara göre %12.04 artış gerçekleşmiştir. 2019 yılının kasım ayına göre artışın düşük olduğu diğer ana gruplar sırasıyla, %0.99 ile giyim ve ayakkabı, %5.19 ile haberleşme ve %7.00 ile eğitim olmuştur. Buna karşılık, 2019 yılının kasım ayına göre artışın yüksek olduğu ana gruplar ise sırasıyla, %29.42 ile çeşitli mal ve hizmetler, %21.08 ile gıda ve alkolsüz içecekler ve %18.67 ile ulaştırma olmuştur. Ana harcama grupları itibarıyla 2020 yılı Kasım ayında azalış gösteren tek ana grup %0.19 ile eğitim olmuştur. Alkollü içecekler ve tütün ana grubunda aylık değişim olmazken, en az artış gösteren gruplar %0.12 ile haberleşme ve %0.80 ile sağlık olmuştur. Buna karşılık, ana harcama grupları itibarıyla 2020 yılı Kasım ayında artışın yüksek olduğu gruplar ise sırasıyla, %4.51 ile ulaştırma, %4.16 ile gıda ve alkolsüz içecekler ve %1.69 ile ev eşyası olmuştur. İşlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içkiler ve tütün ile altın hariç TÜFE’de 2020 yılı Kasım ayında ekim ayına göre %2.14, 2019 yılının Aralık ayına göre %13.26, 2019 yılının kasım ayına göre %13.72 ve on iki aylık ortalamalara göre %11.50 artış gerçekleşmiştir. Kısaca enflasyon ekonomideki istikrarsızlığı, belirsizliği göstermektedir. Yüksek enflasyon verilerine sahip olan ülkelerin üreticileri istikrarlı bir şekilde bilinçli kararlar verip onları uygulayamazlar.
Hayat pahalılığına yol açan, etkileyen pek çok faktör vardır. Bu faktörlere kısaca işsizlik oranlarının artması, nüfusun hızlı ve gelişigüzel bir biçimde artış göstermesi, üretilen malların yetersiz, az olması, enflasyon oranlarındaki artış olarak örnek verebiliriz. Bunun yanı sıra önceden tarım toplumuyken kırsal alandan kente göçle birlikte, üretken toplumdan tüketen topluma geçmemiz de hayat pahalılığını arttıran sebeplerin başında gelmektedir.
Üretim kısmında yetersiz kalmamıza bağlı olarak tüketim toplumunda yer almamız enflasyonu arttırıyor. Hayat pahalılığı da enflasyon oranlarından etkilenerek artmaya devam ediyor ve bunun önüne geçebilmek için halkı tüketim konusunda bilinçlendirmek, harcamalarını bilinçli olarak yapmalarını sağlamak bu oranların azalmasına çözüm olabilir.
Aslı KARAKURT