site okul selçuk izmir

DOLAR
EURO
ALTIN
BIST
Adana Adıyaman Afyon Ağrı Aksaray Amasya Ankara Antalya Ardahan Artvin Aydın Balıkesir Bartın Batman Bayburt Bilecik Bingöl Bitlis Bolu Burdur Bursa Çanakkale Çankırı Çorum Denizli Diyarbakır Düzce Edirne Elazığ Erzincan Erzurum Eskişehir Gaziantep Giresun Gümüşhane Hakkari Hatay Iğdır Isparta İstanbul İzmir K.Maraş Karabük Karaman Kars Kastamonu Kayseri Kırıkkale Kırklareli Kırşehir Kilis Kocaeli Konya Kütahya Malatya Manisa Mardin Mersin Muğla Muş Nevşehir Niğde Ordu Osmaniye Rize Sakarya Samsun Siirt Sinop Sivas Şanlıurfa Şırnak Tekirdağ Tokat Trabzon Tunceli Uşak Van Yalova Yozgat Zonguldak
İzmir °C
site rehber selçuk izmir

Ülkemize Ait Kültür Varlıklarının Talanı -I-

02.09.2013
A+
A-

asiltuncer

Eski eser kaçakçılığı yapan yabancıların yöntemlerinden biri de yerli işbirlikçilerle birlikte çalışmaktır.

Emperyalizmin amaçladığı uluslararası sömürü düzeninin çok boyutlu özelliklerinden biri olan eski eser kaçakçılığının yöntemlerinden biri de yerli işbirlikçilerle birlikte çalışmaktır.

Bilinçsiz, para karşılığı veya çıkar amaçlı bu ortaklıklar, kimi hükümetlerin yabancılara dönük açılım içerikli çıkardıkları yasalar ve mevzuatlarla da dolaylı olarak desteklenince kültür varlıklarının ticaretini ve hırsızlığını sürekli kılmaktadır.

Teftiş ve araştırma adı altında yapılan fizibilite çalışmaları sonucu kaçak kazı yoluyla veya halihazırda sergilenen eserlerin yerinden kımıldatılması yahut resmen kopyasıyla değiştirilmesi ya da açıkça çalınması şeklinde bize ait söz konusu eserler, değişik eller yardımıyla ve farklı yollarla ülke dışına çıkartılarak talana uğratılmaktadır.

Yeryüzünün en zengin arkeolojik ve tarihi arşivine sahip ülkemiz Batı’nın sömürge ve mandacılık misyonunun en büyük hedeflerindir. Ülke kültür mirasının en gözde varlıkları olan ve yine ülke turizmi açısından büyük gelir kapısı teşkil eden eşsiz değerdeki çalınmış eserlerimiz kendi ana kucağını özleyen evlatlar gibi ülke topraklarına dönmeyi beklemektedirler.

XIX yy’a gelirken sanayi devrimini tamamlayan Batı, hem ulaşım hem haberleşmede hız kazanmış, zenginleşen aristokrat ve burjuva sınıfında başta Helen ve Roma olmak üzere eski uygarlıklara ait eserleri koleksiyonlarına katma merakı başlamıştır. Bununla beraber müzecilik de hız kazanmış ve depoların Anadolu’dan, Orta Doğu’dan ve Balkanlardan kaçırdıkları eserlerle doldurmuşlardır.

Buna bağlı olarak bu yönden zengin eser barındıran Anadolu gibi Yunanistan, Mısır ve Mezopotamya sınırlarındaki ülkeler, tarihi ve arkeolojik kültür varlıklarına sahip olan topraklar olarak kıskaca alınmış ve buraların kültürel varlıkları yurt dışındaki mezatlarda alıcıya çıkmıştır. Bugün dünyanın çoğu müzesinde ve özel koleksiyonlarında başta Anadolu olmak üzere söz konusu ülkelerin eserleri sergilenmektedir.

Bilhassa ülkemizden çalınıp yurtdışına çıkarılan eserlerin sergilendiği müze sayısı 14. Yapılan başvurulara rağmen bu müzeler ellerinde bulundurdukları bize ait eserleri “Dünya Kültür Mirası” çerçevesinde ele alıp sergileyerek insanlığa hizmet ettiklerini vurgulamakta, geri iade etmek niyetinde olmadıklarını açıkça ortaya koyan tutum sergileme, tavır takınmaktadırlar.

Yalnız şunu unutmayalım: UNESCO’nun “Eski Eser Koruma Yasası” çerçevesinde ülke dışına kaçırılmış eserlerin geri alınması ve iadesi mümkün; uzun soluklu çabalar ve mahkeme süreciyle de olsa… Zira Kültür Varlıklarını Koruma Kanunu’nun ‘Uluslararası Anayasası’ olarak kabul edilen ‘Venedik Tüzüğü’nün 1964-7 maddesi aşağıdaki gibidir:

“Bir anıt tanıklık ettiği tarihin ve içinde bulunduğu ortamın ayrılmaz bir parçasıdır. Anıtın tümünün, ya da bir parçasının başka bir yere taşınmasına- anıtın korunması bunu gerektirdiği, ya da çok önemli ulusal veya uluslararası çıkarların bulunduğu durumlar dışında- izin verilmemelidir”.

Kaçırılanları geri almak, elimizdekilere sahip çıkmak ve ören yeri ve müzelerimize gereken önemi vermek zorundayız. Yoksa memleketten daha çok eser gider. Ne de olsa ülke zengin ‘çal çal bitmiyor!’ TV’lerde bile tarihi eser arama detektörü reklamları olur ve yüzlerce hazine-define arayıcılığı sitesi internet sayfalarını süslerse memlekette talanın önüne nasıl geçilir sorusu da akla gelmiyor değil hani.

Çoğu köyde, kasabada işsiz-güçsüz takımı aylak aylak sokakta gezeceğine dağ-taş dolaşmakta ve bilhassa geceleri eski harabeleri turlamakta, elde kazma-kürek kaçak kazı yapmakta. Bu iş resmen sektör olmuş neredeyse. Son hatırladığım; Sart antik kenti ile ilgili yaptığım araştırmalar süresince sık gittiğim günlerde her gidişimde yeni bir çukurun açıldığına ve ören yerinin bir köşesinin eşelendiğine şahit olmuştum.

Başka bir örnek: Konya Akşehir Alanyurt köyü Mülhak Hacı İbrahim Veli Türbesi’ne ait bir sanduka zamanın Alman Konsolosu tarafından 1905 yılında Almanya’ya götürüldü. Yine Akşehir merkezde Seydi Mehmet Hayrani Türbesi’nden bir sanduka 1994 yıllarında yurt dışına kaçırıldı. Hiç şaşmadım! Neden mi? Geçtiğimiz yıllarda Aydınoğulları Beyliği ile ilgili yaptığım bir araştırma neticesinde Aydın Karacasu ilçesi sınırları içinde yar alan Aydınoğlu Beyliği’ne ait ziyaret ettiğim iki türbenin de korumasız ve çok bakımsızlığına tanık olmuştum.

Eski eserlerin kaybına neden olarak bir başka eksiklik de müzelerin yetersizliği veya hiç olmayışıdır. Misal Çanakkale-Gelibolu’da zamanına yani müzeler kurulmadan önce o kadar savaş malzemesi hurdacılara gitti ki sormayın. Bir yörede müze yoksa orada tarihi eser bilinçsizliği ve sahipsizliği vardır. Bu da orada bulunan ne varsa el değiştirmesi, satılması ve kaybolması veya yurtdışına çıkartılması demektir.

Çocukluğumdan hatırlarım: Mahallemize gelen nayloncu ve plastikçiye evde eski ne varsa verir, yerine plastik kova, leğen veya terlik alırdı insanlar. O eskilerin içinde neler vardı neler… Düşünün benim 40 yıl önceki anılarıma ait eski olan malzemenin yanına bir kırk-elli daha koyun; rahat bir yüz sene. Bu eserlerin çoğunun belki salt ekonomik değeri düşüktü o gün için ama etnografik değeri yüksekti. peki, kim biliyordu?

Ne kamalar, ne saldırmalar ne mataralar; hatta fişeklik, bel kuşağı ve aynalar, taraklar… Çoğu Kurtuluş Savaşı yıllarına ait hatta öncesinden kalan, miras ve hediyeler. Ne gariptir ki İzmir gibi 3,5 yıl işgal yaşamış bir ilin ‘İşgal Müzesi’ yok ve bu döneme ait ne kadar eser varsa yitti gitti. Bu eksikliği biz ulusal medyadan üç yıl evvel dile getirmiş ve üzerine basa basa yetkilerinin dikkatine sunmuştuk. 2007 ve 2010 yıllarında yayınlanmış yazılarımıza göz atmanızı salık veririz. Ne yazık ki İzmir’de hala bir ‘Kurtuluş Savaşı Müzesi’ yok.
http://www.turizmhaberleri.com/KoseYazisi.asp?ID=256
http://www.turizmhaberleri.com/koseyazisi.asp?ID=1418

Öte yandan istatistiki olarak 2003, 2004 ve 2005 yıllarında müze soygunculuğun en fazla yaşandığı yıllar olmuş, bunların çoğunluğunda koruma ve tedbir eksikliği ile alarm sistemlerinin çalışmaması, yer sıkıntısı ve personel yetersizliği gibi sebepler göze çarpmış. Şunu unutmamak lazım: Asıl sorun tüm halkın müzecilik konusunda yeterli bilgi ve bilince sahip olmayışı, bu konudaki eğitimsizlik ve en sonunda ödenek azlığı çok büyük etkendir. Buna benzer eksikliklerimiz varolan sorunu daha da büyütmektedir.

Zamanın girdaplı ve buhranlı dönemlerinde bizden yani ülkemizden türlü yolarla, kâh kılıfına uydurularak izinli veya izinsiz alınmış, çalınmış tüm eserlerimizi, varlıklarımızı geri istiyoruz. Onlar bizim ulusal hazinemiz ve kültür mirasımızdır. Ülkemizin yağmalanmasına, tarihimizin hoyratça el değiştirmesine ve kültürümüzün talan edilmesine göz yummayacağız. Bu soygun furyasına son veriyor, bizden alınan her şeyi bize geri geri verilmesini, iade edilmesini istiyoruz. ‘Memlekette taş çok’ olabilir ama hepsi bizimdir ve bizim için değerlidir.

İşte Kültür Hazineleri talanının En Bilinen İsimleri:

Britanya Müzesi Antik Eserler Müdürü Charles Thomas Newton, Britanya Müzesi Görevlisi John TurtleWood, Alman İmparatorluğu Berlin Kraliyet Müzesi Görevlisi Carl Humann, Alman-Amerikalı-Rus tüccar ve altın arayıcısı HeinrichSchliemann…

Burada eski bir mezar taşında talandan korunmak için yazılmış sözler aklıma geliyor ve benzer düşüncelerimi sizlerle paylaşmak, benzer laneti dile getirmek istiyorum: “Her kim bir tarihi eser ve kültür varlığına zarar verirse büyük günah işlemiş sayılsın. Hatta yardım ve teşvik edenler de yanı günaha gark olsun. Ne bu dünyada ne de öteki dünyada rahat yüzü görsün. Hayatları zehir olsun. Çaldıkları haram-zıkkım olsun. Kendileri gibi çocukları da bu lekeden kurtulamasın!”.

Ülkemizden kaçırılan yüzlerce eserden bize geri iade edilen eser sayısı üçte bir bile değil. Önce iade edilenleri görelim:

İade Edilen Kültür Varlıklarımız: Toplam 68 Adet
A.B.D. 1991    Roma ve Bizans Sikkesi 31 adet;
A.B.D. 1993    Lidya Eserleri;
A.B.D. 1994    Aphrodisias Friz Bloğu;
A.B.D. 1994    Aphrodisias Örenyeri’nden Çalınan Meleager Başı;
A.B.D. 1994    Gemici Feneri;
A.B.D. 1994    Girlandlı Lahit;
A.B.D. 1994    Marsiyas Heykeli;
A.B.D. 1995    Erdek Açıkhava Müzesi’nden Çalınan Torso;
A.B.D. 1998    Atatürk’ün Gümüş Sigara Tabakası;
A.B.D. 1998    Kurşun Mühür;
A.B.D. 2000    Menil Koleksiyonundaki Zeugma Mozaiğine Ait Parçalar;
A.B.D. 2000    Nuruosmaniye Kütüphanesi’nden Çalınan Kur’an-I Kerim;
A.B.D. 2000    Oklahoma Eserleri I;
A.B.D. 2001    Oklahoma Eserleri II;
A.B.D. 2012    Amerika’dan İadesi Sağlanan Troya Eserleri;
A.B.D. ve İngiltere 1999 Divriği Ulu Camii’ne Ait Ahşap Pano;
A.B.D. ve İsviçre    1988, 1991, 1992, 1999 Elmalı Sikkeleri;
A.B.D.    1980    Aphrodisias Eserleri;
A.B.D.    1980    Herakles Lahdine Ait Parça;
A.B.D.    1982    Tunç Vazo;
A.B.D.    1991    93 Parçadan Oluşan Osmanlı Giysi Koleksiyonu;
A.B.D.    2009    Sardis Kökenli Tıp Aletleri;
A.B.D.    2011    İadesi Sağlanan Yorgun Herakles Heykeli;
A.B.D.    2012    Dallas Sanat Müzesi’nden İadesi Sağlanan Orpheus Mozaiği;
A.B.D.    2012    1 Adet Taş Eser;
A.B.D.    2012    Washington Kültür Müşavirliği’ne Teslim Edilen Eserler;
Almanya 1991    Antiochos I Baş Fragmenti;
Almanya 1998    Herakles Lahdine Ait Henkel Koleksiyonunda Bulunan Eserler;
Almanya 2001    Bremen’de Ele Geçirilen Eserler;
Almanya 2001    Karlsruhe’den İade Edilen Pişmiş Toprak Heykelcik;
Almanya 2001    Tutlingen’de Ele Geçirilen Eserler;
Almanya    1924-1942, 1980,1987 Boğazköy Tabletleri ve Sfenks;
Almanya    2001    Mermer Kabartma Levha;
Almanya    2007 Münih Başkonsolosluğu’muza Teslim Edilen 4 Adet Sikke;
Almanya    2007    İki Adet Mermer Stel Parçası;
Almanya    2008    Agora Ören’inden Çalınan Heykel Başı;
Almanya    2008    Balıkesir-Saraylar Açıkhava Müzesi’nden Çalıntı İmparator Başı;
Almanya    2008    Bremen Bit Pazarında Ele Geçen 1182 Adet Eser;
Almanya    2008    Kocaeli Fuar Alanından Çalınan Heykel Başı;
Almanya    2009    Efes Kökenli Stel;
Almanya    2010    Tatarlı Tümülüsü’ne Ait Ahşaplar;
Almanya    2011    İadesi Sağlanan Boğazköy Sfenksi;
Almanya    2012    Hannover Başkonsolosluğu’na Teslim 4 Adet Mermer Eser;
Almanya    2013    Kanatlı Denizatı Broşu;
Avustralya    2013    23 Parça Sikke;
Avusturya 1997    Efes Öreni’nden Çalınan Kadın Başı;
Avusturya    2007    Innsbruck’ta Ele Geçirilen Eserler;
Avusturya    2009 İade Edilen 4 Adet Eser;
B.A.E.    2007    Ele Geçirilen Eserler;
Bulgaristan    2012    İadesi Sağlanan 19 Adet Muhtelif Eser ile 1 Adet Mermer Heykel;
Danimarka 1999    Konya Beyşehir Eşrefoğlu Camii Giriş Kapısı Panoları;
Fransa    2005    Paris, Sultan II. Abdülhamit’e ve kızı Ayşe Sultan’a Ait Eşyalar;
Hırvatistan    2009    Macelj (Matzel) Karayolu’nda Ele Geçen Eserler;
İngiltere 1991    Osmanlı Tombak;
İngiltere 1995    Birgi Aydınoğlu Mehmet Bey Camii’nden Çalınan Minber Kapısı;
İngiltere 1999    Manş Denizi Batığı’ndaki Eserler;
İngiltere 2000    Heathrow Havaalanı’nda Ele Geçirilen Eserler;
İngiltere    2002    Bronz Dionysos Heykeli;
İngiltere    2006    Aphrodisias Friz Bloğu;
İngiltere    2007 Roma Dönemi’ne Ait Yüzük;
İngiltere    2010    İadesi Sağlanan 17 Adet Eser;
İngiltere    2012    Bursa Sinanpaşa Camii’nin Çinileri;
İsviçre 1995    İzmir Müze Müdürlüğü Bahçesi’nden Çalınan Kadın Heykeli;
İsviçre    2004    Zürih’te Ele Geçirilen Eserler;
İsviçre    2008    Laodikya Antik Kenti’nden Çalınan Bronz El;
İtalya 1991    Bronz Vazo;
Kıbrıs 2000    Topkapı Sarayı Müzesi’nden Çalınan Kur’an-ı Kerim;
Sırbistan    2010    İadesi Sağlanan 1.865 Adet Eser.

http://www.kulturvarliklari.gov.tr/TR,44470/yurt-disindan-iadesi-saglanan-eserler.html

(Haftaya, ülkemizden kaçırılan ve halen yurt dışında bulunan kültür varlıklarımızın tam listesi…)

YORUMLAR

Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yukarıdaki form aracılığıyla siz yapabilirsiniz.